Gewoontes: Bepaal welk type persoon je wilt zijn
Ontwikkel op identiteit gebaseerde gewoontes door je te concentreren op het type persoon dat je wilt zijn.
Het is moeilijk om nieuwe gewoontes te vormen. Dit komt deels doordat we proberen onze gewoontes in de verkeerde volgorde te veranderen. We beginnen meestal op het niveau van de resultaten, wat we willen bereiken, in plaats van op het niveau van zelfverhalen, wie we willen zijn.
Niveaus van gedragsverandering
Er zijn drie niveaus van gedragsverandering: uitkomsten, processen en zelfverhalen.
👉 Uitkomsten (Wat)
Het niveau van uitkomsten gaat over het veranderen van jouw resultaten. Misschien wil je afvallen, spieren opbouwen, gezonder eten, stoppen met roken, lichamelijk actiever worden, nieuwe vaardigheden verwerven, meer geld besparen of socialer worden.
👉 Processen (Hoe)
Op het niveau van processen gaat het om het veranderen van jouw gedrag, zoals gewoontes, om de gewenste resultaten te verkrijgen. Misschien wil je stoppen met overmatig scrollen op sociale media en drie keer per week naar de sportschool gaan. Of misschien wil je stoppen met stress-eten en omgaan met stress door middel van meditatie.
👉 Zelfverhalen (Wie)
Het niveau van zelfverhalen gaat over het veranderen van jouw overtuigingen over wat voor type persoon je bent. Misschien wil je het zelfverhaal ‘Ik ben geen natuurlijke leider’ veranderen in het meer behulpzame zelfverhaal ‘Leiderschap is een vaardigheid die ik kan ontwikkelen.’ Of het zelfverhaal ‘Ik ben te oud om nieuwe dingen te leren’ veranderen in het behulpzamere zelfverhaal ‘Leeftijd is slechts een getal, en ik kan mijn hele leven blijven groeien, leren en mij aanpassen.’
Zelfverhalen zijn de verhalen die je jezelf vertelt over wie je bent. Het zijn de overtuigingen die je hebt over jezelf, over wat voor type persoon je bent. Je hebt een combinatie van veel zelfverhalen, en deze verhalen kunnen in de loop van de tijd veranderen. Zelfverhalen zijn een belangrijk onderdeel van jouw identiteit. Enkele voorbeelden: Ik herstel snel van tegenslagen en zie obstakels als uitdagingen. Ik ben het type persoon dat waarheid en eerlijkheid waardeert. Ik ben te gereserveerd en vind het een uitdaging om sociale interacties aan te gaan.
Zelfverhalen kunnen jouw pogingen om te veranderen saboteren
Jouw gedrag weerspiegelt meestal het type persoon dat je denkt te zijn. De manier waarop je jezelf ziet, kan jouw veranderingsinspanningen aanzienlijk belemmeren. Het is gemakkelijk om bestaande gewoontes te herhalen, omdat ze passen bij jouw huidige zelfverhalen. Het is moeilijk om nieuwe gewoontes te ontwikkelen die niet passen bij jouw zelfverhalen. Iemand slaagt er bijvoorbeeld niet in om af te vallen vanwege het zelfverhaal: 'Ik kan mijn trek in eten gewoon niet weerstaan.' Of iemand slaagt er niet in om regelmatig te sporten vanwege het zelfverhaal 'Ik ben van nature lui en heb niet de motivatie om regelmatig te sporten.'
Gewoontes blijven alleen bestaan als ze onderdeel worden van jouw identiteit. Als je bijvoorbeeld verandert van iemand die gezond wil eten naar iemand die het type persoon is dat gezond eet (dus zich identificeert als een gezonde eter). Of als je verandert van iemand die regelmatig wil sporten naar iemand die het type persoon is dat regelmatig sport.
Zodra een gewoonte en jouw zelfverhalen volledig op elkaar zijn afgestemd, probeer je niet langer de gewoonte te veranderen. Dit kan tegen jou werken als je gewoontes wilt veranderen die op de lange termijn slecht voor jou zijn of die jou ervan weerhouden het volgende groeiniveau te bereiken. Als je jezelf al jaren een bepaald verhaal vertelt, kun je gemakkelijk geloven dat het waar is. Je zult je verzetten tegen gedrag dat niet in overeenstemming is met dat zelfverhaal, omdat dat gewoon niet is wie je bent. Hoe dieper jouw identiteit verbonden is met het zelfverhaal, hoe sterker je het zult verdedigen tegen kritiek en hoe moeilijker het is om te veranderen of erbovenuit te groeien.
Hoe meer je je identificeert met één overtuiging (smal frame), hoe minder goed je je kunt aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dergelijke overtuigingen zijn vaak gebaseerd op rollen zoals ‘Ik ben een ondernemer,’ of ‘Ik ben een atleet.’ Maar wat gebeurt er als je die rol verliest? Bijvoorbeeld wanneer je jouw bedrijf verkoopt of wanneer jouw sportcarrière eindigt. Als je jezelf op één manier definieert en die ene manier verdwijnt, wie ben je dan nu? Om beter aanpasbaar te zijn en identiteitsverlies te beperken, kun je jezelf beter op een flexibelere manier definiëren op basis van de karaktereigenschappen van het type persoon dat je bent of wilt zijn (breed frame), zoals 'Ik ben het type persoon dat gedisciplineerd, betrouwbaar en meewerkend is.'
Het is belangrijk om te beseffen dat jouw zelfverhalen subjectieve oordelen zijn, het zijn slechts gedachten in jouw hoofd. Jouw onbehulpzame zelfverhalen zijn niet noodzakelijkerwijs waar en zijn per definitie niet behulpzaam. Daarom moet je ze lichtjes vasthouden in plaats van ze te serieus te nemen. Raak niet te gehecht aan jouw zelfverhalen.
Hoe je jouw zelfverhalen kunt veranderen
Je leert jouw zelfverhalen door ervaring. Door gedrag te herhalen versterk je het zelfverhaal dat met dat gedrag samenhangt. Eén keer naar de sportschool gaan versterkt niet het zelfverhaal dat je toegewijd bent aan fitness, maar maand na maand vijf dagen per week naar de sportschool gaan doet dat wel.
Jouw gewoontes hebben de belangrijkste invloed op jouw zelfverhalen, omdat het voortdurend herhalen van bepaald gedrag het bijbehorende zelfverhaal in de loop van de tijd versterkt. Het proces van het opbouwen van een gewoonte is het proces waarbij je geleidelijk, stap voor stap, het type persoon wordt dat je wilt zijn. Je verandert wie je bent door te veranderen wat je doet.
Om jouw zelfverhalen te veranderen, moet je eerst beslissen wat voor type persoon je wilt zijn. En deze identiteit vervolgens versterken door kleine acties te ondernemen die passen bij dat type persoon.
Bepaal welk type persoon je wilt zijn
Bepaal welk type persoon je wilt zijn voordat je nieuwe gewoontes opbouwt of bestaande gewoontes doorbreekt.
Wanneer je gewoontes wilt veranderen, concentreer je je meestal op het resultaat dat je wilt bereiken: welke gewoontes moet ik opbouwen of doorbreken om het resultaat te krijgen dat ik wil? Het lukt je vaak niet om jouw gewoontes te veranderen, omdat jouw zelfverhalen je in de weg zitten.
Als je een gewoonte wilt veranderen, concentreer je dan altijd eerst op het worden van het type persoon dat je wilt zijn, en niet op het behalen van het specifieke resultaat dat je wilt bereiken: Wat zijn mijn levensdoel en persoonlijke waarden? Wie is het type persoon dat het gewenste resultaat kan behalen?
Het proces om te bepalen welk type persoon je wilt zijn, bestaat uit de volgende stappen. Het opschrijven van de resultaten van elke stap vergroot de kans dat je met succes jouw gewoontes verandert en het type persoon wordt dat je wilt zijn.
1️⃣ Bepaal welk levensgebied het meest behoefte heeft aan verbetering
Identificeer het levensgebied dat het meest behoefte heeft aan het opbouwen of doorbreken van een of meer gewoontes. Voorbeelden van levensgebieden: lichamelijke gezondheid, emotionele gezondheid, werk, relaties, persoonlijke ontwikkeling, gezin of financiën.
Vraag jezelf af: welk levensgebied is op dit moment het belangrijkst om te verbeteren?
Dit kan het levensgebied zijn dat het minst aansluit bij jouw levensdoel of persoonlijke waarden, dat op dit moment voor jou het belangrijkst is, waarover je het minst tevreden bent, of dat ook andere levensgebieden zal verbeteren. Zorg ervoor dat je niet overweldigd raakt en werk aan één levensgebied tegelijk.
Je kunt jouw levensgebieden ook grondiger beoordelen zoals beschreven in mijn levensontwerp blog: Bepaal waar je nu bent.
2️⃣ Bepaal het resultaat dat je wilt bereiken
Bepaal het resultaat dat je wilt bereiken op het gekozen levensgebied. Vraag jezelf af: Welk specifiek resultaat verlang ik? Hoe ziet succes eruit?
Beschrijf het resultaat zo SMART mogelijk: Specifiek (zodat er geen onduidelijkheid is), Meetbaar (zodat je de voortgang kunt volgen en ervoor kunt zorgen dat je gestage vooruitgang boekt), Acceptabel, Realistisch (zowel om frustratie als demotivatie te voorkomen) en Tijdsgebonden (geef het resultaat een einddatum om een gevoel van urgentie te creëren).
Enkele voorbeelden: Ontwikkel binnen twee maanden een gewoonte waarbij ik drie keer per week minimaal een uur train. Twaalf pond afvallen in zes maanden. Binnen een maand de tijd die ik aan sociale media besteed terugbrengen tot maximaal dertig minuten per dag.
Zorg ervoor dat je niet overweldigd raakt en pak slechts één gewenst resultaat tegelijk aan.
3️⃣ Bepaal het type persoon dat het gewenste resultaat kan bereiken
Werk terug van het gewenste resultaat naar het type persoon dat dit resultaat kan bereiken. Vraag jezelf af: Wie is het type persoon dat het resultaat kan bereiken dat ik wil? Wat zijn de karaktereigenschappen van zo iemand?
Voorbeeld 1: Wie is het type persoon dat binnen twee maanden de gewoonte kan ontwikkelen om drie keer per week minimaal een uur te sporten?
👉 Dit is het type persoon dat gedisciplineerd is in het volgen van trainingsschema's en effectief is in het geven van prioriteit aan lichamelijke beweging boven andere dringende, belangrijke activiteiten.
Voorbeeld 2: Wie is het type persoon dat in zes maanden twaalf pond kan afvallen?
👉 Dit is het type persoon dat in staat is impulsen te beheersen en gezondere voedingskeuzes te maken, en veerkrachtig is in het herstellen van tegenslagen en het volhouden van koers.
Voorbeeld 3: Wie is het type persoon dat de tijd die hij of zij besteedt aan sociale media binnen een maand kan terugbrengen tot maximaal 30 minuten per dag?
👉 Dit is het type persoon dat de zelfdiscipline heeft om duidelijke grenzen te stellen en zich daaraan te houden, en het vermogen heeft om bevrediging uit te stellen en weerstand te bieden aan de impulsieve drang om sociale media te gebruiken.
4️⃣ Versterk het type persoon dat je wilt zijn
Neem kleine acties die verband houden met het type persoon dat je wilt zijn.
Als je eenmaal hebt besloten wat voor type persoon je wilt zijn, neem dan kleine stappen om die identiteit te versterken. Voordat je besluit iets te doen, moet je jezelf afvragen: 'Wat zou dit type persoon doen?' En doe dan wat dit type persoon zou doen.
Als je bijvoorbeeld het type persoon wilt worden dat gezond voedsel eet, vraag jezelf dan af: Wat zou iemand die gezond eet doen? Zou een gezonde eter cheesecake of vers fruit als dessert nemen? Zou een gezonde eter een suikerhoudende drank of water drinken bij een maaltijd? En doe dan wat de gezonde eter zou doen.
🎉👏🎈
De eerste stap bij het veranderen van gewoontes is bepalen welk type persoon je wilt zijn. Je moet weten wie je wilt zijn voordat je bepaalt welke gewoontes je wilt opbouwen of doorbreken. De volgende stap is om je bewust te worden van jouw huidige dagelijkse gewoontes.
De hamvraag met betrekking tot gewoontes is altijd: Zal deze gewoonte mij helpen het type persoon te worden dat ik wil zijn?
Referenties
Elementaire gewoontes, James Clear
Lees mijn samenvatting van dit boek
Mijn blogs over gewoontes zijn hier beschikbaar:
https://www.a3lifedesign.com/blog-nederlands/category/Gewoontes
