Waarom tribalisme de waarheid overtroeft
Er is vaak meer nodig dan alleen feiten om de mening van mensen te veranderen
Hoe vaak heb je het volgende meegemaakt?
Je probeert een redelijk ogende persoon ervan te overtuigen dat zijn mening over een bepaald onderwerp onjuist is. Je onderbouwt jouw standpunt met feiten en argumenten die jou onweerlegbaar lijken. Je bent er zeker van dat deze redelijk ogende persoon de realiteit zal zien en zal toegeven dat hij ongelijk heeft. Maar in plaats daarvan blijft hij overtuigd van zijn gelijk en blijft hij zijn mening verdedigen. Hoe kan hij zo irrationeel zijn? Waarom kan hij niet zien dat hij ongelijk heeft? Wat is er mis met hem?
De andere persoon heeft waarschijnlijk soortgelijke gedachten over jou.
Tribalisme overtroeft de waarheid
Mensen evolueerden gedurende ongeveer twee miljoen jaar in kleine stammen van enkele tientallen individuen, en tot ongeveer 12.000 jaar geleden jaagden ze op dieren en verzamelden ze voedsel. Deze lange pre-agrarische periode heeft onze hersenen aangepast aan een stamleven van jagen en verzamelen, en vormde veel van onze huidige psychologische eigenschappen.
Onze voorouders van jager-verzamelaars hadden een gedetailleerde mentale kaart van hun directe omgeving nodig om te overleven in een harde en gevaarlijke wereld. Ze moesten weten waar ze beschutting, water, fruit, zaden, noten, honing, groenten en jachtdieren konden vinden. Ze moesten weten waar roofdieren zich bevonden en welk voedsel giftig was. Ze moesten kennis hebben van de seizoenen, de groeipatronen van planten, de gewoonten van dieren en nog veel meer. Hoe dichter hun mentale model van de wereld bij de werkelijkheid kwam, dus hoe waarachtiger het was, hoe beter het hen hielp te overleven. We zijn verstandige dieren, bedraad om de waarheid te zoeken.
Om te overleven moesten onze voorouders van jager-verzamelaars deel uitmaken van een stam. Het was een slecht idee om de overtuigingen van de stam te trotseren, omdat uit de stam verbannen worden een vrijwel zeker doodvonnis was. Zonder de stam zouden we worden gedood door een roofdier, vermoord door leden van een naburige stam, of verhongeren. Om de overtuigingen van de stam te delen, ontwikkelde de menselijke geest het vermogen om dingen te geloven die niet noodzakelijkerwijs waar zijn. We zijn sociale dieren, bedraad om tribaal te zijn.
Onze voorouders van jager-verzamelaars waren lid van slechts één stam, maar tegenwoordig kunnen we lid zijn van meerdere stammen. Op persoonlijk niveau kan dit het gezin zijn waarin we zijn geboren, onze vriendenkring of gemeenschappen waaraan we actief deelnemen, zoals een plaatselijke kerkgemeenschap, sportteam of spirituele gemeenschap. Op grotere schaal kunnen we ons verbonden voelen met de stad of het land waarin we leven, ons favoriete sportteam of de politieke partij die we steunen.
We beschouwen onszelf graag als rationele wezens die het zoeken naar waarheid boven alles stellen. Maar wanneer was de laatste keer dat je van gedachten veranderde vanwege een feit dat iemand je vertelde? Het loont ons vaak meer om verbonden te blijven met onze stammen dan om de waarheid van een bepaald idee te geloven. Geaccepteerd worden gaat boven correct zijn.
👉 Persoon A houdt vast aan de religieuze overtuigingen die zijn ouders hem hebben bijgebracht, omdat hij zich niet van hen wil vervreemden.
👉 Persoon B heeft de interesses en standpunten van haar vrienden overgenomen, omdat ze een goede relatie met hen wil onderhouden.
👉 Persoon C gelooft de claims van seksueel misbruik tegen zijn spirituele goeroe niet, uit loyaliteit aan de gemeenschap van de goeroe.
Als we iets alleen maar geloven om verbonden te blijven met een stam, zullen feiten ons niet van gedachten doen veranderen over dit geloof. Het maakt ons niet zoveel uit of het waar is of niet. Tribalisme overtroeft de waarheid, omdat vanuit een evolutionair oogpunt onze overleving afhing van ons vermogen om verbonden te blijven met onze stam.
Om een band met onze stam te krijgen, kunnen we alles geloven dat onze overlevingskansen niet te veel aantast.
👉 Leden van spirituele stammen geloven over het algemeen in het bestaan van een universeel bewustzijn, leven na de dood, dat alles met een reden gebeurt, de zeven grote chakra's, de mogelijkheid om met de doden te communiceren, en het bestaan van niet-fysieke spirituele gidsen die ons leiden en ondersteunen.
👉 Leden van politieke stammen delen doorgaans opvattingen over de voor- en nadelen van immigratie, het (niet) bestaan van klimaatverandering, de (in)effectiviteit van buitenlandse hulp, en het (niet) inperken van de vrijheid van meningsuiting.
👉 Leden van religieuze stammen kunnen overtuigingen delen over het bestaan van een of meer goden, de heiligheid van bepaalde teksten, het belang van bepaalde rituelen en de manieren waarop mensen zich behoren te gedragen.
Als er sprake is van stamloyaliteit, zal het heel moeilijk zijn om de mening van mensen over een geloof te veranderen. Hen overtuigen om van gedachten te veranderen, staat gelijk aan hen overtuigen om van stam te veranderen. Als gevolg hiervan zouden ze hun sociale relaties met leden van de stam verliezen.
Er is ook een zekere mate van confirmatiebias: onze neiging om te zoeken naar en de voorkeur te geven aan informatie die onze reeds bestaande overtuigingen ondersteunt, en om informatie die deze overtuigingen tegenspreekt te negeren of te devalueren
Hoe kunnen we anderen overtuigen om van gedachten te veranderen?
Laten we zeggen dat je, om van de wereld een betere plek te maken, iemand wilt overtuigen om van gedachten te veranderen over een belangrijk onderwerp. Hoe kun je dat bereiken?
We denken ten onrechte dat alleen feiten de mening van een ander zouden moeten veranderen. In werkelijkheid is dat niet hoe het werkt. Zoals ik eerder vroeg: wanneer was de laatste keer dat je van gedachten veranderde vanwege een feit dat iemand je vertelde?
Er zijn een paar dingen die we kunnen doen om de kans te vergroten dat iemand van gedachten verandert.
⚒️ Luisteren om te begrijpen
Luister met de bedoeling om het standpunt van anderen echt te begrijpen, in plaats van te proberen ze van gedachten te doen veranderen. Wees oprecht geïnteresseerd in wat de ander te zeggen heeft en wees nieuwsgierig naar zijn of haar ervaring.
Als we proberen iemand van gedachten te doen veranderen, zullen ze waarschijnlijk defensief worden en nog meer aan hun overtuigingen blijven vasthouden. Hoe minder we iemand onze mening proberen op te dringen, des te vrijer zullen ze zich voelen om over hun overtuigingen na te denken. En wie weet veranderen ze zelfs uit eigen beweging van gedachten.
⚒️ Bouw een basis van respect en vriendschap
Feiten afkomstig van mensen die we niet respecteren of aardig vinden, kunnen ons niet van gedachten doen veranderen. We zullen eerder aandacht besteden aan feiten als ze afkomstig zijn van iemand die we respecteren en aardig vinden.
Het bouwen van een vriendschappelijke basis maakt het gemakkelijker voor de ander om van gedachten te veranderen. Door ze in onze stam op te nemen, zal hun verandering van geloof hen niet zonder sociale banden achterlaten.
Bouw een basis van respect en vriendschap door niet alleen controversiële onderwerpen te bespreken, maar door anderen beter te leren kennen. Nodig ze uit voor een maaltijd. Praat met hen over persoonlijke onderwerpen, zoals hun vroege jaren, of de grootste persoonlijke uitdagingen waarmee ze te maken hebben gehad. Dit kan je meer inzicht geven in hoe ze aan hun overtuigingen zijn gekomen, en zal het misschien gemakkelijker voor je maken om je in hen in te leven.
Referenties
Sapiens, Yuval Noah Harari
Lees mijn samenvatting van dit boek
Hoe je confirmatiebias kunt verminderen, A3 Life Design, Adrie Kuil, https://www.a3lifedesign.com/blog-nederlands/hoe-voorkeur-voor-bevestiging-te-verminderen
Why Facts Don’t Change Our Minds, by James Clear, https://jamesclear.com/why-facts-dont-change-minds
Changing Minds: It Takes More than Facts, Farnam Street, https://fs.blog/facts-are-not-enough/
Here’s Why Tribalism Trumps Truth, Psychology Today, by Mike Brooks Ph. D. https://www.psychologytoday.com/intl/blog/tech-happy-life/202009/heres-why-tribalism-trumps-truth
How Politically Biased Are You? Try This Quick Test!, Psychology Today, by Mike Brooks Ph. D. https://www.psychologytoday.com/intl/blog/tech-happy-life/202009/how-politically-biased-are-you-try-quick-test
Why Is It So Hard to Change People’s Minds?, Greater Good Magazine, by Elizabeth Svoboda, https://greatergood.berkeley.edu/article/item/why_is_it_so_hard_to_change_peoples_minds
