Confirmatiebias: Overtuiging overtroeft bewijs
We zijn geneigd om de voorkeur te geven aan informatie die onze reeds bestaande overtuigingen ondersteunt.
Heb je ooit vastgehouden aan een onjuiste overtuiging over iemand, terwijl je op de hoogte was van bewijs dat jouw overtuiging tegensprak?
Volg jij op sociale media alleen mensen die jouw politieke opvattingen delen?
Ben jij geneigd om overhaaste conclusies te trekken zonder te controleren of deze conclusies juist zijn?
✳️✳️✳️
Confirmatiebias is onze neiging om te zoeken naar en de voorkeur te geven aan informatie die onze reeds bestaande overtuigingen ondersteunt, en om informatie die deze overtuigingen tegenspreekt te negeren of te devalueren.
Persoon A is bijvoorbeeld van mening dat de huidige niveaus van immigratie onhoudbaar zijn, en zoekt en leest alleen verhalen over de sociale, politieke en economische nadelen van immigratie. Wanneer hij informatie tegenkomt over de voordelen van immigratie, interpreteert hij deze informatie als niet overtuigend en negeert hij deze. Als gevolg hiervan blijft persoon A zijn huidige overtuigingen ondersteunen.
Ondertussen gelooft Persoon B dat de huidige niveaus van immigratie duurzaam zijn, en zoekt en leest hij alleen verhalen over de sociale, politieke en economische voordelen van immigratie. Wanneer hij informatie tegenkomt over de nadelen van immigratie, interpreteert hij deze informatie als niet overtuigend en negeert hij deze. Als gevolg hiervan blijft persoon B zijn huidige overtuigingen ondersteunen.
Confirmatiebias is grotendeels automatisch en onbewust, en werkt zowel voor overtuigingen waar we voorstander van zijn als voor overtuigingen die we niet prefereren. De voorkeur is het meest merkbaar in het geval van ingesleten, ideologische of emotioneel geladen overtuigingen.
Onze hersenen gebruiken de confirmatiebias als een kortere weg om mentale energie te besparen. De mens is geëvolueerd om de weg van de minste weerstand te kiezen. Het accepteren van informatie die onze overtuigingen ondersteunt vereist weinig mentale energie. Het evalueren van bewijsmateriaal dat onze overtuigingen tegenspreekt vereist veel mentale energie, dus geven we er de voorkeur aan dit bewijsmateriaal te negeren, te interpreteren op een manier die onze overtuigingen ondersteunt, of om het weg te redeneren. Ons brein heeft ook een confirmatiebias met betrekking tot het ophalen van herinneringen: het haalt ondersteunende herinneringen meer op dan tegenstrijdige herinneringen.
Confirmatiebias vermindert ons vermogen om overtuigingen te vormen die gegrond zijn in de realiteit, en belemmert de correctie van onjuiste overtuigingen. Omdat we deze blinde vlek niet kunnen opmerken, krijgen we niet het volledige beeld en wordt ons denken bekrompen en kortzichtig. Onjuiste overtuigingen kunnen ertoe leiden dat we slechte beslissingen nemen omdat ze onze kijk op de werkelijkheid vervormen.
Op maatschappelijk niveau vergroot confirmatiebias de politieke polarisatie in de wereld, het helpt stereotypen van culturele groepen in stand te houden en het ondersteunt het voortbestaan van complottheorieën. Het kan ertoe leiden dat journalisten die aan een verhaal werken, bewijzen van het tegendeel negeren. En het kan ervoor zorgen dat wetenschappers die een hypothese willen bewijzen, niet proberen te bewijzen dat deze onjuist is.
Op individueel niveau kan de confirmatiebias een ongewenste impact hebben op onszelf en onze relaties. Wanneer een vriend niet op je berichten reageert, is het gemakkelijk om tot de conclusie (= overtuiging) te komen dat je vriend je wil vermijden. Als een collega je niet begroet op kantoor, zou je kunnen denken (= geloven) dat hij je niet mag. Als je een laag zelfvertrouwen hebt, betekent dit dat je een slechte mening (= overtuiging) over jezelf hebt, bijvoorbeeld de onbehulpzame overtuiging dat je lelijk, dom of niet geliefd bent. Het gevaar is dat je deze overtuigingen niet test of onderzoekt, en je gedraagt alsof ze waar zijn.
Hoe kunnen we de confirmatiebias verminderen?
🛠️ Vergroot je bewustzijn
De eerste stap bij het verminderen van confirmatiebias is om je er meer bewust van te worden, vooral met betrekking tot onbehulpzame overtuigingen die een negatieve invloed hebben op je leven. Observeer jezelf met nieuwsgierigheid alsof je een wetenschapper of onderzoeker bent, en probeer zo objectief en eerlijk mogelijk te zijn. Geef jezelf niet de schuld dat je bevooroordeeld bent, onze hersenen zijn gewoon zo bedraad.
Nadat je bent blootgesteld aan informatie die verband houdt met een overtuiging die je hebt, bijvoorbeeld tijdens het lezen van een artikel of boek, het bekijken van een documentaire of het luisteren naar een podcast, stel jezelf dan vragen zoals:
🤔 Welke onderdelen ondersteunden mijn overtuiging en hoe reageerde ik daarop?
🤔 Welke onderdelen spraken mijn overtuiging tegen en hoe reageerde ik daarop?
🤔 Heeft wat ik las, zag of hoorde mijn overtuiging bevestigd? Waarom (niet)?
Stel jezelf na een ervaring waarin je overtuigingen een ongewenste invloed hadden op die ervaring, vragen zoals:
🤔 Welke overtuiging van mij had een negatieve invloed op de ervaring?
🤔 Heb ik ooit geprobeerd deze overtuiging te weerleggen? Waarom (niet)?
🤔 Heeft deze overtuiging mijn gedrag op een negatieve manier beïnvloed? Zo ja, waarom en hoe?
🛠️ Zoek bewust naar tegenstrijdige feiten
Kom dichter bij de waarheid door niet alleen te zoeken naar bewijs dat jouw overtuigingen ondersteunt, maar door ook bewust te zoeken naar bewijs dat in tegenspraak is met wat jij gelooft. Doe dit vooral voor onbehulpzame overtuigingen die een negatieve invloed op je leven hebben.
Beschouw jezelf als een onderzoeker die een overtuiging probeert te weerleggen: zoek bewust naar feiten die jouw overtuiging tegenspreken. Gebruik in jouw online zoekopdrachten bijvoorbeeld termen zoals 'bedrog', 'oplichterij' of 'onwaar' in combinatie met jouw overtuiging. Stel jezelf bloot aan informatie die afwijkt van wat je gelooft. Ga in gesprek met mensen die een andere mening hebben dan jij, en probeer hun standpunt echt te begrijpen.
Wanneer je negatief wordt beïnvloed door een overtuiging die je over jezelf of anderen hebt, probeer deze overtuiging dan te weerleggen. Vraag de vriend die niet op je berichten heeft gereageerd of hij je probeert te vermijden. Ga lunchen met de collega die jou niet begroette, om erachter te komen of hij je niet mag. Verbeter jouw zelfvertrouwen door feiten op te schrijven die jouw onbehulpzame overtuigingen uitdagen, door te erkennen waar je goed in bent en door uitdagingen aan te gaan die net buiten jouw comfortzone liggen.
Zoeken naar tegenstrijdig bewijs gaat eigenlijk over nieuwsgierig zijn en jezelf de vraag stellen:
🤔 Hoe kan ik het fout hebben?
Overweeg zorgvuldig en objectief alle feiten, zowel ondersteunend als tegenstrijdig, om tot een evenwichtige conclusie over jouw overtuiging te komen.
🛠️ Houd jouw overtuigingen licht vast
In plaats van onze overtuigingen veel te serieus te nemen, zouden we ze licht vast moeten houden.
We zitten vol overtuigingen over onszelf en de wereld. Het is belangrijk om te beseffen dat overtuigingen slechts meningen zijn. Meningen zijn geen feiten. Het zijn mentale constructies, geen absolute waarheid.
Veel van onze overtuigingen zijn gebaseerd op heel weinig informatie. We oordelen snel, maken onbewust aannames, trekken conclusies zonder de waarheid ervan te controleren, en negeren tegenstrijdig bewijs wanneer we het tegenkomen. Vanwege onze ingebouwde negativiteitsbias (zie referenties voor details) hebben we veel negatief vertekende overtuigingen over onszelf en de wereld.
Hoe serieuzer we een overtuiging nemen, hoe moeilijker het is om deze te veranderen. Een sterke gehechtheid aan overtuigingen zorgt ervoor dat we vasthouden aan overtuigingen die ons niet dienen. Wanneer we ons slechts licht hechten aan onze overtuigingen, zijn we in staat om snel afscheid te nemen van degenen die niet langer nuttig zijn. Zie je overtuigingen als 'beste inschattingen' en 'werktheorieën', niet als de definitieve waarheid. Als ze niet langer nuttig zijn, vervang ze dan door overtuigingen die jou dienen.
Je kunt oefenen om je overtuigingen licht vast te houden, door alternatieve verklaringen te bedenken. Neem bijvoorbeeld de overtuiging dat de vriend die niet op je berichten heeft gereageerd, je probeert te ontwijken. Bedenk drie alternatieve verklaringen voor zijn gedrag. Hij reageert bijvoorbeeld niet omdat hij een moeilijke tijd doormaakt, of omdat hij een pauze neemt van sociale media, of omdat hij smoorverliefd is geworden en al zijn vrienden verwaarloost. Door deze oefening regelmatig te herhalen, vergroot jij jouw vermogen om naar verschillende perspectieven te zoeken in plaats van vast te houden aan één onbehulpzame overtuiging.
Referenties
Ons feilbare denken, Daniel Kahneman.
Socrates op sneakers, Elke Wiss.
Hoe de negativiteitsbias tegen te gaan, A3 Life Design, Adrie Kuil, https://www.a3lifedesign.com/blog-nederlands/hoe-de-negativiteitsbias-tegen-te-gaan
5 Common Mental Errors That Sway You From Making Good Decisions, by James Clear, https://jamesclear.com/common-mental-errors
Confirmation Bias And the Power of Disconfirming Evidence, Farnam Street, https://fs.blog/confirmation-bias/
What is Confirmation Bias?, WebMD, by Dayva Segal, https://www.webmd.com/balance/what-is-confirmation-bias
Why do we favor our existing beliefs?, The Decision Lab, https://thedecisionlab.com/biases/confirmation-bias
