Waarheidsbias: De gevaren van het kritiekloos voor waar aannemen van informatie
We zijn geneigd om aan te nemen dat anderen de waarheid spreken, tenzij we reden hebben om aan hen te twijfelen.
Heb je ooit een verhaal geliket of gedeeld op sociale media dat volledig vals bleek te zijn?
Ken jij mensen die zijn opgelicht via phishing, investeringsbedrog of romantische fraude?
Denk jij dat je immuun bent voor desinformatie en nepnieuws? Waarom wel of waarom niet?
✳️✳️✳️
Waarheidsbias is onze neiging om aan te nemen dat anderen de waarheid spreken, tenzij we reden hebben om aan hen te twijfelen.
We hebben de neiging om aan te nemen dat anderen de waarheid spreken. Deze tendens fungeert als een sociale norm die ons in staat stelt efficiënt te functioneren en het soepel functioneren van de samenleving mogelijk maakt. Zonder dit inherente vertrouwen zouden we buitensporig veel tijd moeten investeren in het verifiëren van informatie die door anderen is verstrekt. Bovendien zouden de relaties met vrienden en zakenpartners onvermijdelijk onder druk komen te staan als er voortdurend aan hun eerlijkheid werd getwijfeld. Daarom geloven we, als sociale wezens, over het algemeen anderen, tenzij we reden hebben om hun informatie niet te geloven. Dit komt ons meestal goed van pas, omdat mensen meestal eerlijk zijn.
Waarheid-standaard theorie
Standaard bestempelt ons verstand alle binnenkomende nieuwe informatie als waar. Dit concept wordt vaak ‘waarheid-standaard theorie’ of ‘waarheid-standaard hypothese’ genoemd. Men denkt dat deze standaardaanname van waarachtigheid een cognitieve snelkoppeling is die ons helpt efficiënt door de enorme hoeveelheid informatie te navigeren die we elke dag tegenkomen. Het is efficiënter voor ons verstand om informatie in eerste instantie als waar te accepteren, in plaats van elk stukje informatie onmiddellijk na ontvangst nauwkeurig te onderzoeken en te evalueren.
Meestal blijven we informatie als waar bestempelen wanneer we de bron vertrouwen (bijvoorbeeld vrienden of familieleden), wanneer de informatie aansluit bij onze bestaande overtuigingen (confirmatiebias), of wanneer we te veel met andere zaken bezig zijn om de informatie kritisch te evalueren. In sommige gevallen kan zelfs een kort moment van reflectie onthullen dat wat we als waar hebben aanvaard, in werkelijkheid niet waar is.
Als we echter om een specifieke reden sceptisch zijn, hebben we de neiging de informatie te evalueren en kunnen we deze herlabelen van waar naar onwaar. Dit scepticisme kan ontstaan als we twijfelen aan de geloofwaardigheid of motieven van de bron, misschien als gevolg van bedrog uit het verleden of vermeende belangenverstrengeling, zoals in advertenties of politieke campagnes. Bovendien, als de informatie onze overtuigingen tegenspreekt, kan de confirmatiebias ertoe leiden dat we de geldigheid ervan in twijfel trekken. Dit scepticisme kan ons ertoe aanzetten kritische denkprocessen zoals analyse en evaluatie te gebruiken om inconsistenties of tekortkomingen in de informatie te identificeren.
Mogelijke nadelige gevolgen van waarheidsbias
Waarheidsbias kan aanzienlijke negatieve gevolgen hebben. Hoewel deze mentale snelkoppeling efficiënt is, leidt deze er vaak toe dat individuen kritiekloos informatie accepteren die niet waar is, waardoor ze kwetsbaar worden voor oplichting, bedrog, manipulatie en misleidende politieke propaganda. Bovendien kan het ongecontroleerd accepteren van onjuiste informatie leiden tot slechte besluitvorming.
👉 Waarheidsbias kan ertoe leiden dat mensen verkeerde informatie of nepnieuws accepteren en verspreiden. In 2016 beweerde de Pizzagate complottheorie ten onrechte dat prominente figuren kinderen seksueel uitbuitten in de kelder van een pizzeria in Washington, D.C. In het begin van de jaren 2000 was er een wijdverbreid geloof dat magnetische armbanden pijn konden verlichten en energie konden verhogen, ondanks een gebrek aan wetenschappelijk bewijs. Desinformatie die beweert dat uitgebreid geteste vaccins autisme veroorzaken, heeft zich wijd verspreid. Het sociale bewijskrachtprincipe speelt hier ook een rol, omdat mensen eerder geneigd zijn informatie te geloven die door anderen lijkt te worden geaccepteerd.
👉 Overheden kunnen een bron zijn van desinformatie of nepnieuws. In de begindagen van de COVID-19-pandemie kreeg de Chinese regering kritiek omdat zij de ernst en de verspreiding van het virus te weinig had gerapporteerd, wat bijdroeg aan de mondiale desinformatie. Tijdens de pandemie beweerden veel autoriteiten dat COVID-vaccinaties de overdracht van het virus volledig stopten, wat later niet waar bleek toen er doorbraakinfecties plaatsvonden. Tijdens de oorlog in Irak van 2003 verspreidde de Amerikaanse regering beweringen dat Irak over massavernietigingswapens beschikte, maar later bleek dat deze ongegrond waren. Het autoriteitsprincipe speelt hier ook een rol, omdat mensen eerder geneigd zijn informatie te geloven die wordt onderschreven door gezaghebbende figuren en instellingen.
👉 Personen met een hoge waarheidsbias zijn mogelijk gevoeliger voor oplichting en fraude. Als ze bijvoorbeeld een e-mail ontvangen waarin wordt beweerd dat ze een loterij hebben gewonnen of waarin wordt gevraagd om verificatie van hun bankrekeninggegevens, kunnen ze de authenticiteit van het bericht vertrouwen en persoonlijke informatie vrijgeven of geld overmaken. Deze goedgelovigheid stelt hen bloot aan financiële verliezen en het risico van identiteitsdiefstal. Op dezelfde manier kunnen ze in online romantische relaties een verzonnen noodscenario geloven en geld naar een oplichter sturen.
👉 Het accepteren van medisch advies zonder kritische evaluatie kan ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben. Individuen kunnen bijvoorbeeld een onwankelbaar vertrouwen stellen in niet-geverifieerde gezondheidsclaims van influencers of beoefenaars van alternatieve geneeswijzen. Als gevolg hiervan kunnen ze effectieve behandelingen voor ernstige medische aandoeningen uitstellen of volledig afwijzen. Ook kan het omarmen van verkeerde informatie over de veiligheid van uitgebreid geteste vaccins leiden tot aarzeling over vaccinatie, wat kan leiden tot uitbraken van vermijdbare ziekten.
👉 Helaas is het personeel van nationale gezondheidszorgdiensten niet altijd te vertrouwen. De Britse National Health Service (NHS) infecteerde in de jaren zeventig en begin jaren negentig tienduizenden kwetsbare patiënten met HIV en hepatitis via besmette bloedproducten. De NHS importeerde bloedstollingsproducten uit de VS, waar fabrikanten bloeddonoren met een hoog risico betaalden, waaronder gevangenen en drugsgebruikers. Ondanks de bekende risico's die verbonden zijn aan besmet bloed, ondernam de NHS geen passende actie en diende zij vaak transfusies toe die niet echt nodig waren. Bovendien probeerde de NHS haar mislukkingen te verdoezelen door patiënten en het publiek valse garanties te geven dat patiënten de best beschikbare behandeling hadden gekregen. Als gevolg van dit behandelingsschandaal zijn duizenden mensen overleden, en dit aantal blijft elke week toenemen.
Deze voorbeelden benadrukken de gevaren van het kritiekloos accepteren van informatie en onderstrepen het belang van scepticisme bij het beschermen van zichzelf tegen de schadelijke gevolgen van de waarheidsbias.
Hoe je de negatieve invloed van waarheidsbias kunt verminderen
Onszelf beschermen tegen de negatieve gevolgen van biases kan vermoeiend en onpraktisch zijn, maar het kan de moeite waard zijn als er veel op het spel staat. Omdat het onmogelijk is om alles in twijfel te trekken, is het essentieel om de momenten te identificeren die er echt toe doen
⚒️ Word je bewust van waarheidsbias
Je bewust worden van de potentiële negatieve invloed van waarheidsbias is de eerste stap in het verminderen van de invloed ervan.
Wanneer je een beslissing neemt met aanzienlijke emotionele of financiële belangen, doe dan een stap terug om te beoordelen of waarheidsbias jouw oordeel mogelijk beïnvloedt. Stel jezelf vragen zoals:
🤔 Welk feitelijk bewijs ondersteunt deze informatie? Evalueer kritisch de basis van de informatie en zorg ervoor dat deze wordt ondersteund door geloofwaardig bewijs in plaats van aannames of geruchten.
🤔 Is de bron van deze informatie geloofwaardig en betrouwbaar? Beoordeel de betrouwbaarheid van de bron om de kans te verkleinen dat informatie van twijfelachtige of bevooroordeelde entiteiten wordt geaccepteerd.
🤔 Heb ik deze informatie uit meerdere onafhankelijke bronnen geverifieerd? Zorg ervoor dat de informatie wordt gecontroleerd en gevalideerd uit andere gerenommeerde bronnen, waardoor de kans kleiner wordt dat je door één enkele bron wordt misleid.
🤔 Zijn er inconsistenties of logische fouten in deze informatie? Identificeer eventuele tegenstrijdigheden of logische fouten in de informatie die op onwaarheden kunnen duiden.
🤔 Is deze informatie te goed (of te slecht) om waar te zijn? Zorg voor een gezonde scepsis tegenover informatie die overdreven sensationeel of extreem lijkt.
Als je je ervan bewust wordt dat de invloed van waarheidsbias negatieve gevolgen kan hebben voor jezelf of anderen, onderneem dan stappen om de gevolgen ervan te verminderen.
⚒️ Cultiveer kritisch denken en scepticisme
De beste manier om de negatieve gevolgen van waarheidsbias te verzachten is het cultiveren van kritisch denken en scepticisme.
Scepticisme houdt in dat je een vragende houding aanneemt en informatie niet zomaar accepteert, vooral als deze te welgevallig lijkt of te goed aansluit bij jouw vooropgezette meningen. Het gaat niet om wantrouwen jegens alles of cynisme, maar om een gezonde mate van twijfel over de waarheid van informatie en de bereidheid om verder onderzoek te doen als dit nodig wordt geacht.
Om kritisch denken te oefenen, kun je indringende vragen stellen over de bron, het bewijsmateriaal en de logica achter informatie. Overweeg bijvoorbeeld wie de informatie verstrekt en wat hun mogelijke motivaties kunnen zijn. Is de bron gerenommeerd en hoog aangeschreven in zijn vakgebied? Evalueer het bewijsmateriaal door te zoeken naar betrouwbare gegevens, hoge-kwaliteit onderzoeken of meningen van deskundigen die de gemaakte beweringen ondersteunen. Vergelijk meerdere gerenommeerde bronnen om de nauwkeurigheid en consistentie van de informatie te verifiëren en om ervoor te zorgen dat het geen geïsoleerd of bevooroordeeld standpunt is.
Wees je bewust van confirmatiebias. Dit is jouw neiging om de voorkeur te geven aan informatie die jouw bestaande overtuigingen ondersteunt, terwijl je tegenstrijdig bewijsmateriaal negeert. Het onderkennen van deze vooringenomenheid kan jou ertoe aanzetten dat je op zoek gaat naar alternatieve perspectieven en bewijsmaterialen, zelfs als dit jouw vooropgezette overtuigingen uitdaagt.
Het cultiveren van een gewoonte van kritisch denken en scepticisme kan jou helpen beter geïnformeerde en betrouwbare beslissingen te nemen.
🎉👏🎈
We hebben de neiging om aan te nemen dat anderen de waarheid spreken, tenzij we reden hebben om aan hen te twijfelen. Dit komt ons meestal goed van pas, omdat mensen meestal eerlijk zijn. Maar het kan ons ertoe brengen kritiekloos valse informatie te accepteren, waardoor we kwetsbaar worden voor oplichting, bedrog, manipulatie en misleidende politieke propaganda. Het cultiveren van kritisch denken en scepticisme kan ons helpen de negatieve gevolgen van waarheidsbias te verzachten.
Referenties
How to Spot a Scam, Hidden Brain, by Shankar Vedantam, featuring Daniel Simons
Truth Bias Can Hide Deception, Psychology Today, by Jack Schafer Ph.D.
Mijn blogs over biases en heuristieken zijn hier beschikbaar:
https://www.a3lifedesign.com/blog-nederlands/category/Biases
